1. Canlıların Ortak Özellikleri

 1. ÜNİTE YAŞAM BİLİMİ BİYOOJİ

1.BÖLÜM : Biyoloji ve Canlıların Ortak Özellikleri

1.Canlıların Ortak Özellikleri

 

Günümüzde yaşam bilimi olarak tanımlanan biyoloji canlıların yapılarını, yaşamsal faaliyetlerini,davranışlarını, gelişmelerini, yeryüzündeki dağılışlarını, birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkilerini inceleyen bilim dalıdır. Biyoloji, Yunanca “bios” (yaşam) ve“logos” (bilim) kelimelerinin birleştirilmesiyle oluşturulmuş bir kavramdır. Bilim (science) sözcüğü Latincede ‘’bilmek’’ anlamına gelen bir fiilden türetilmiştir.

Bilim, doğal dünya ile ilgili soruları cevaplamak üzere bilimsel araştırma yöntemlerini kullanarak herkesin irdelemesine açık, geçerli ve güvenilir genellemeler ve açıklamalar ortaya koyan düzenli bilgi birikimidir. Günümüzdeki teknoloji ve bilgi birikimi sayesinde biyoloji bilimi birçok sorunun çözümüne katkı sağlamaktadır.

Bu sorunlar; canlılığın devam etmesini tehdit edebilecek olan gıda sıkıntısı, küresel ısınma, biyoçeşitlilikte azalma şeklinde sıralanabilir. Canlı bir organizmanın biyolojik yapısını tanımak bunlar gibi birçok sorunun çözümüne katkı sağlayacaktır.

Yaşayan organizmaları cansız nesnelerden ayırt etmek için bazı özelliklere bakmak gerekir. Örneğin ayçiçekleri (Görsel 1.1) ile çakıl taşlarını (Görsel 1.2) farklı kılan hücresel yapı, solunum, boşaltım vb. özellikleridir.

SORU : Varlıkları temel olarak kaça ayırırız ?

CEVAP : Canlılar ve cansızlar olmak üzere ikiye ayırırız.

SORU :  Bir varlığı sadece bir ya da birkaç özelliğine bakarak canlı ya da cansız olarak ayırt edebilir miyiz ?

CEVAP : Hayır

SORU : Canlı varlıkların birçoğu nasıl hareket eder ?

CEVAP : Aktif (Görsel 1.3) ya da pasif olarak hareket edebilirken

SORU : Cansız varlıklar da hareket nasıdır ?

CEVAP : Bir etki olmaksızın hareket edemez.

ÖRNEK : Örneğin deniz, dalgalanırken hareket ediyor gibi görünse de bunu kendi kendine yapamaz. Deniz ancak bir etki (bir rüzgârın etkisi gibi) sayesinde dalgalanır (Görsel 1.4).

SORU : Cansız varlıklar nelerden oluşmuştur ?

CEVAP :  Canlılar gibi atom ve moleküllerden oluşmuştur.

SORU : Bunlar, büyüme, üreme ve metabolizma faaliyetlerine

sahip midirler ?

CEVAP : Hayır

Çevremize baktığımızda taşların (Görsel 1.5), binaların, araçların vb. varlıkların cansız olduğunu;

ağaçlar (Görsel 1.6), insanlar gibi varlıkların ise canlı olduğunu gözlemleriz.

Bazı canlılar tek hücreli (Görsel 1.8), bazı canlılarsa çok hücrelidir (Görsel 1.9). Canlılıkla ilgili ortak özellikleri açıklarken canlıların temel birimi olan hücreyi inceleyerek işe başlayabiliriz. Çünkü hücre, bir canlının canlılık faaliyetlerini gösteren en küçük birimidir.

Bir varlığa canlı diyebilmemiz için o varlığın yanda verilen özelliklerden sadece

birine sahip olmasına bakarak karar veremeyiz. Çünkü canlılar çok sayıda canlılık özelliği gösterir. Bu özellikler, tek hücreli bir canlıdan en gelişmiş organizmaya kadar hepsinde gözlenir.